دو قرن حیات در پنج نظام
این نوشته هم بصورت رمان علمی و هم دوره حیات، تجارب و دیده ها - حوادث، رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، هنری و سیاسی است که نصف آن در طول زندگی در مهاجرت سپری شد.

مایا قلیوا در نقش شاه صنم

تورنتو – خوجه نفس نیوز – د.خ.اونق: مدّت زیادی از یادآوری خاطره هنرمندان «خلق» ترکمن آناگل آناقلیوا و مایا قلیوا سپری نشده بود که خبر وفات این ستاره پرفروغ تئاتر و سینما و اپرا باله ترکمن را دریافت نمودیم. ضمن اظهار افسوس و تأسف، با تسلیت برای هنر دوستان و اهالی فرهنگ و ادب تورکمن های جهان، ضمن یادآوری خاطره ای دیگر، به بیان کوتاهی از این هنرمند ملی – مردمی می پردازیم.
در اوایل سال 2005 زمانی که مراد قارلیف پسر ارشد آلتی قارلیف هنرپیشه مشهور شوروی و ترکمنستان (در حال حاضر مرکز فیلم و سینمای ترکمن بنام وی «آلتی قارلیف کینو فیلم ترکمنستان» نامیده می شود.)، عروسی فرزندش («قاقیش» بنام خوانده آلتی قارلیف») را در سالن بزرگی در جوار دانشسرای عالی موسیقی واقع در مرکز شهر عشق آباد، برگزار نموده بود، اینجانب نیز با دعوت مراد دائی، همراه با خانواده خود در آنجا حضور یافتیم. مایا قلیوا (اسم مایا را در بین خودی «ماماجان»، خطاب می کردند)، نیز همراه خاله مهربانم آناگل آناقلیوا در آن عروسی حضور داشتند. آن ها ما را به نزد خود فراخواندند. سپس گرم صحبت شدیم؛

آن ها از افتخارات گذشته شان برای ما تعریف می کردند و ما سراپا گوش. ضمن این صحبت ها، آناگل دایزا گفت که:

– بر عکس اقبال ما، استقلال وطنمان برای ما شانس و بخت نیاورد!.

ماماجان قلیوا آهی کشید و گفت:

– آنچه را که ما در دنیای هنر ترکمنستان برجای گذاشتیم، در واقع زیربنای هنر نوین ملی را بنا نمودیم! … و از ریاست جمهوری ترکمنستان، ساپارمراد نیازوف گله مندی خودرا اظهار می داشت. …

و متأسفانه این جمع برای من، آخرین دیداری شد که با این هنرمند ملی خلق آرتیست مایا قلیوا همصحبت می شدم که قبل از آن همیشه همراه با خاله ام سعادت دیدار داشتم. و هنوز هم نمی دانستیم از این جمع گرم و صمیمانه بدور خواهیم افتاد. … تا اینکه، در همان سال ما به کشور فدرال کانادا عزیمت نمودیم. (A final exile) …  

حضور مهاجرین تورکمن ایرانی در تورکمنستان شوروی و نوع تحصیلات آن ها

نمونه ای از فوق دیپلم صد دلاری

ترکیه – خوجه نفس نیوز: هدف از یادآوری مراتب پست های گذشته، جهت درک بهتر از نظام آموزشی و اهمیّت پایه های تحصیلی کسانی که در آموزشگاه های ترکمنستان چند سالی به تحصیل مشغول شده بودند که با همان فوق دیپلم بهداشت ترکمنستان، سعی در القاء دیگران به عنوان «دکتر!!» در پزشکی را دارند، است. چنانچه در مطالب قبلی به مراحل فنی – تخصصی طی دوره دکترا در جمهوری های شوروی بویژه در ترکمنستان اشاره کردیم، حال به کیفیّت و چگونگی تحصیل این مدعیان خواهیم پرداخت.

در سال های 1363-1369/ش.ش. مطابق با 1985-1990/م.م.، با شروع سرکوب نیروهای سیاسی در ایران، چهارمین دور مهاجرت گروهی به جمهوری ترکمنستان در تاریخ معاصر آغاز گردید. در این رخداد گروهی از مهاجرین ایرانی اعم از ترکمن های ترکمنصحرا[1] به جمهوری ترکمنستان شوروی سوسیالیستی پناهنده می شوند. از تعداد بیش از 200 تن (بعضی ها با اغراق 500 تن اعلام می کنند!) و تعدادی از خانوارهای ترکمن که به غیر از چند نفر انگشت شمار از اعضاء سازمان فدائیان و حزب توده، (امروزه بنام «توده-اکثریتی» ها شناخته می شوند)، عمدتاً جوانان کم سن و سال حوزه دانش آموزی این دو ارگان بودند و چند تن نیز از هواداران سابق این گروه ها که زمانی در کانون فرهنگی و سیاسی خلق ترکمن فعالیّت داشتند که در ایّام انشعابات سچفخا[2] در سال های 1358 تا 1362/ش.ش.، از آن سازمان منفعل شده بودند، نیز خودشان را به جمهوری ترکمنستان رسانده بودند. این روند به مدت 5-6 سال دوام داشت. آن عده از تازه واردینی که از جانب مهاجرین قبلی مورد تأئید قرار می گرفت، پس از طی یکدوره اقامت یکساله در اردوگاهی با عنوان «دم اوتدیخ کمونالنیک /استراحتگاه کمونالنیک Дом отдых Коммунальник/» با حداقل امکانات اساسی زیست، به منزلی که از جانب سازمان صلیب سرخ در اختیار آن ها گذاشته می شد، منتقل می شدند و ماهی هم 50 روبل برابر با تقریبا 50 دلار، تا مشخص شدن وضعیّت اشتغال یا تحصیل به آن ها تعلّق می گرفت. اما، آن عده ای از تازه واردین که از جانب مهاجرین قبلی (یا در حبس[3] یا بیرون از حبس) اطلاعات نادرست و یا با عدم تأئید روبرو می شد، در صورت ماندگاری در آنجا طبق ماده 82 قانون اساسی شوروی که در باب عبور غیرمجاز از مرز بین المللی که مدّت حبس آن از یک تا 3 سال است، بازداشت و به زندان مرکزی مستقر در عشق آباد منتقل می شدند

و در طول یکسال محاکمه و در صورت نداشتن جرم چشمگیر قانونی، تبرئه و بدون در نظر گرفتن هیچ جرمی با اعلام برائت و عدم جرم، دادگاهی و آزاد می شدند. در این مرحله نیز همان مراتب قبلی را که سایرین سپری کرده بودند، در اردوگاه شهرستان چارجو یا داش اوغوز طی و اقامت می گرفتند. این رابطه در دوره گلاسنوست که از جانب میخائیل گارباچیوف بروز شده بود، تعدیل و تسهیل گردید.  ادامه مطلب ...

ترکمنستاندا بیلیم سیستماسی

تورنتو – د. خ. اونق:

نظام آموزشی در جمهوری تورکمنستان:

ادامه مطلب قبلی … حال به بررسی نظام آموزشی در ترکمنستان که زیرساخت آن از نظام روسیّه و سپس دوره سوسیالیسی بر گرفته شده است، می پردازیم.
نظام آموزشی در روسیّه از همان ابتدا از دوره تزاریسم شکل نیمه نظامی و نیمه ملی داشته است. به همین جهت رتبه هائی که به نام «چین /نوعی درجه نظامی/» درنظر گرفته می شد که تا به امروز برای فارغ التحصیلان تحصیلات عالی داده میشود. مانند اعدادی که در رتبه های تحصیلات آکادمیکی در نظر گرفته می شود که به آن کد فوق تخصصی یا به زبان روسی «شیفر / Шифр специальности/» نامیده می شود. مثل: 07.00.02، مربوط به تاریخ وطن، یا 07.00.03، مربوط به یکی دیگر از رشته ها یا 07.00.04 و غیره که اینگونه رتبه ها در دوره تزاریسم به نظامیان داده می شده است که با نشان های خاص متمایز می گردید که به آن «چین» گفته می شود. این رده بندی در دوره شوروی سوسیالیستی نیز به همان شکل بطور وسیع تر به همه اهالی فارغ التحصیلان دوره های تخصصی مشخص تحصیلات عالی داده می شود، از جمله نامزدی علوم، دکترا و فوق دکترا (پروفسوری یا آکادمیکی). ...  ادامه مطلب ...

ایراندا اوقو دوزگونلری

تورنتو – د. خ. اونق – در راستای بررسی شاخص های نظام آموزشی در ایران در پژوهش های علمی خود در پایاننامه با اشاره مختصری، به این مسائل پرداخته بودم. حال با اشاره ای کوتاه به نظام آموزشی در ترکمنصحرای ایران، به بررسی دو نظام آموزشی در ایران و اتحاد جماهیر شوروی سابق ایضاً جمهوری ترکمنستان می پردازیم. ابتدا نظر کوتاهی به شکل گیری نظام آموزشی معاصر در ایران می پردازیم.

شکل گیری نظام آموزشی نوین در ایران:
نظام نظام آموزشی در ترکمنصحرا بعداز استیلا و استحکام رژیم دوره پهلوی با راه اندازی سیستم جدید آموزشی مغایر با نظام آموزشی ترکمنی – حوزوی (حجروی) قبلی، تجدیدنظر و با ایجاد مراکز تحصیلی جدید با جذب دانش آموزان شروع به کار می کند. در ابتدا در ترکمنصحرا تا سال 1954/م. دو مرکز آموزشی ایجاد شده بود.
الف). مرکز هماهنگی و اجرائی برنامه های نظام آموزشی به تابعیّت شهر استرآباد قدیمی (گرگان کنونی) یا (اداره کلّ آموزش و پرورش دشت گرگان «گوٚرگن صأحراسئنئنگ مرکزی علئم و بیلیم اداراسی»)،
ب). اداره آموزش و پرورش شهر گنبدکاووس که در تابعیت همان مرکز فوق قرار داشت. از سال 1954 هر کدام از آن ها به اداره مستقل از همدیگر تبدیل می گردد.
بر اساس اطلاعاتی که نویسنده وابسته بدولت آن زمان اسدالله معنی داده است؛ تا سال 1925/م، (تا سال سرکوب ترکمنصحرا از جانب رضاشاه) در ترکمنصحرا، به غیر از مدارس قدیمی هیچگونه نظام آموزشی مطابق با استانداردهای امروزی وجود نداشت. لذا، بعداز خلع سلاح تورکمن ها ترکمنصحرا توسط قشون جنگی رضاخان، به تعداد سه دستگاه مکتب، به شکل استاندارد امروزی (دبستان) در شهرها و روستاهایی همچون کنبد کاووس، کومیش دپه، خوجه نفس و اومچالی (سیمین شهر کنونی) راه اندازی شده است.  ادامه مطلب ...