اشعار سروده شده در اسارت

قیاتخان، تورکمنهای یموت - تابلو نقاشی نیوا (نظر) یمودسکی-1887-ش.8-اولیشوسکی

«(قسمت دوّم) «دوره حیات قیاتخان – یک رمان حقیقی است» گ. س. کارلین نوشته: آکادمیک مراد آنانفس اف؛ مترجم: دکتر خ. اونق: ... در سال 1821 قیاتخان پسرش یاغشی مأمد را جهت ادامه تحصیل به "مرکز گیمن-آزیا /گیمنازیا/" دانشکده ی ویژه ائی که برای آسیائی ها راه اندازی شده بود، به تفلیس می فرستند. البتّه، وی چندسال در آنجا درس خوانده یا باتمام رسانیده است، هنوز معلوم نیست. ... ذیلاً ادامه مطب

ولیکن گ. س. کارلین در مورد تسلّط و مهارت متوسط یاغشی مأمد به زبان روسی و بخوبی برخوردار بودن وی از خواندن و نوشتن در این زبان، را شهادت داده است. (امکان همدوره بودن یاغشی مأمد با میرزا فتحعلی آخونداف در همان دانشکده گیمنازیا وجود دارد.) پسران قیاتخان هر کدام دارای مهرهائی که بر روی آن نقش سر اسب برجسته شده است، داشتند. تمام نامه ها و عریضه های آن ها در مراکز آرشیوهای دولتی به عنوان منبع و مرجع موثق تاریخی، در خدمت پژوهشگران است. بر اساس اطلاعاتی که این اسناد آرشیوی شهادت می دهند، تابستان سال 1842/م.، طالع قیاتخان و فرزندان وی بر وفق و مراد نچرخید و زمان وارونه شدن چهره ایّام باصفای آن ها فرا رسیده و بوجود آمده بود. با هرچه بیشتر نزدیک و صمیمانه تر شدن روابط تورکمن های ساکن سواحل شرقی دریای خزر با روسیّه، که پی آمدی جز رشد تجارت و بازرگانی و رفاه خلق نداشته است و رهبری این جنبش از جانب قیاتخان و پسرانش در الحاق به روسیّه به عنوان رعیّت آن، از حکّام ایران بالاخص محمد شاه قاجار سلب آسایش می کرد. به این دلیل که شاه ایران جوانب کناره های شرقی دریای خزر را که جزو سرحدات خود می پنداشت، بهمین سبب قشون ایران به سوی تورکمن هائی که در آنجاها زندگی می کردند، پی در پی لشکرکشی و یورش های مسلحانه و سلطه جویانه می بردند. در یک چنین شرایطی تورکمن های کناره های ساحل شرقی دریا اجباراً می بایست در میان تلاقی مرزمنفعت های دو دولت، فیمابین دو آتش، گذران حیات می کردند. 

اشعار سروده شده در اسارت

قیاتخان – Kyýat-han (XVIII-XIX عصرلار)

«(قسمت اوّل) «دوره حیات قیاتخان – یک رمان حقیقی است» گ. س. کارلین نوشته: آکادمیک مراد آنانفس اف؛ مترجم: د.خ. اونق: …ماندگاری جملات و اظهارات سیاحت گر و پژوهشگر نامی روس، گ. س. کارلین در سال 1836/م.، به عنوان جملات اپیگرافیک، تصادفی نیست. ... ذیلاً ادامه مطب

خدمات و تلاش هائی را که با نام قیاتخان و فرزندان وی یاغشی مأمد و قادیرمأمد، در راستای ایجاد و رشد روابط دیپلماتیک، اقتصادی و بازرگانی و مبارزه در راه کسب آن، در تاریخ گره خورده است، حقیقتاً نام آن ها را تبدیل به رمان واقعی تاریخی نموده است. حتی در جهت نشان دادن حیات و خدمات تاریخی قیاتخان رمان نویس نامی روس و. رئبین /В. Рыбин/ رمان های تاریخی «دریای توافقات»، «حاکمین و چارواداران» را به رشته تحریر درآورده است. خوانندگان جهت کسب اطلاعات بیشتر، از تلاش و خدماتی که قیاتخان در مسیر الحاق تورکمن ها به عنوان رعیّت روسیّه، به انجام رسانیده است، میتوانند به آثار پروفسور آ. غارریف، آ.آ. روسیلیاکف، خ. آقایف و همچنین سایر آثار منتشر شده نویسنده این کتاب مراجعه کنند.[1] علاوه بر این ها، مجموعه ویژه ای که در رابطه با این فصول از تاریخ، از مراکز مختلف آرشیوی و بایگانی های محلی جمع آوری شده که آن ها در سال 1963./م.، در مسکو، لنینگراد /سانکت پیتربورگ/، تفلیس، ارینبورگ، آستراخان و استاوراپول به چاپ رسیده است، مطالعه نمایند.[2] در این مجموعه، خیلی از نامه ها و عریضه های قیات خان، یاغشی مأمد، قادئرمأمد گنجانیده شده است. در این مواد از تحقیقات آرشیوی، راجع به چگونگی رشد و حفظ روابط قیاتخان و پسران وی با روسیّه، که با چه کسانی همکاری کرده اند، در کدام دوره از تاریخ بوده و از کدام منفعت و ایده هایشان برخاسته است، به صورت مبسوط اقدام به ارائه اطلاعات شده است.

یکی از انگیزه هائی که باعث پیشرفت در تحقیق و نوشتن این کتاب شده است، بالاخص، یافته شدن مجموعه دیوان شعر یاغشی مأمد بود که آن را در اسارت خلق نموده است. وجود چنین دیوانی از اشعار وی را از قبل نیز میدانستیم. این مجموعه را تا اواخر 15-20 سال با جستجو در آرشیوهای مسکو، لنینگراد، تفلیس و قفقاز همچنین از آرشیوهای وارونژ نتوانستیم پیدا کنیم. انگار که، "آرزوی آسمانی ما روی زمین برآورد شده باشد"، این دیوان از بیخ گوشمان در فوند دستنوشته های انستیتو پژوهشی زبان و ادبیّات مختومقلی فراغی در تورکمنستان پیدا شد![3]. 

ج). جنبش تورکمن های جنوب و جنوب غربی در سال 1813/م. و نقش روسیّه در آن - 2

میرزا ابولحسنخان ایلچی

«(قسمت دوّم …) – «اشعار سروده شده در اسارت» – تغییر طالع یمودستان در تاریخ«» نوشته: آکادمیک مراد آنانفس اف؛ مترجم: د.خ. اونق: … طی نامه ای که حاجی سیّد مخمد یوسف سلطان در تاریخ اوّل سپتامبر سال 1813 به الکساندر اوّل نوشته است، در آن، ارسال تعداد لازم امکانات ضروری از قبیل قشون توپخانه درخواست کمک کرده است. در صورت ارسال چنین کمکی وعده تصرّف استرآباد را داده است.[1] ... ذیلاً ادامه مطب

همچنین در نامه ای هم که به نام جنرال پوتکف نوشته بود، چنین خواهشی مطرح شده است. حتّی شهر استرآباد را که آنجا محل پیاده کردن دسانت قشون است، نشان داده شده بود.[2] در حقیقت اوّلین اهداف طرفین همین امر بوده است. ولیکن تاریخ این مسئله را به نوع دیگری حل کرده است. از گروهی از وکلا و نمایندگان تورکمن در کناره های غربی دریای خزر - ماوراء قفقاز استقبال خوبی بعمل آوردند و یکی از گردان های کوچک مربوط به قزاق ها را که از جانب هنگ تحت سرپرستی سرگرد لیتنانت تروبینکوف قرارداشت، کلاً در اختیار آنها سپردند و جهت برخورداری از تمام ارزاق و خوراک هم لباس و پوشش با پرداخت 65 سکه طلای هلندی (غئزئل اونلئق /طلای ده عیاری/) بین آن ها تقسیم و به سوی پایگاه فرماندهی کلّ قره باغ مستقر در گلستان فرستاده بودند.[3] و امّا، طبق برنامه های چیده شده از قبل، نمایندگان تورکمن در محلی بنام گلستان با نمایندگان حکومت شاه جنرال ان. اف. ارتیشیف مذاکره صلح بعمل می آید که به آنجا، با فرستاده شاه ایران جهت مذاکره صلح، میرزا ابولحسن خان در یک روز می رسند.