فرهنگ لغات و اصطلاحات ترکمنی
خوجه نفس: سازمان فرهنگ و ارتباطات … – رایزنی فرهنگی ایران در ترکمنستان «فرهنگ لغات و اصطلاحات روزمره ترکمنی ـ فارسی» را منتشر کرده است.
به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، «فرهنگ لغات و اصطلاحات روزمره ترکمنی ـ فارسی» زیر نظر محمدجواد ابوالقاسمی، رایزن فرهنگی کشورمان در ترکمنستان و همکاری علمی اغول گوزل چاری وا، بای صحت اف دورت قلی، خانگلدی اونق و علی شعبانی، طی سال‌های 1396 و 1397 تألیف شده و به تازگی از سوی رایزنی فرهنگی ایران در ترکمنستان، منتشر شده است.
در مقدمه این فرهنگ به قلم محمدجواد ابوالقاسمی، آمده است:
«تألیف کتاب‌های مرجع، به‌ویژه در حوزه زبان و ادبیات و فرهنگ، بهترین پل ارتباطی بین فرهنگ‌ها است؛ چون از این راه، زمینه ارتباط با سرزمین، فرهنگ و مردم جدید پدید می‌آید. کشور ایران و ترکمنستان ریشه‌های مشترک فرهنگی و تمدنی محکم و گسترده‌ای دارند ولی گذر زمان و رخدادهای تاریخی و اقلیمی، به‌ویژه در حدود یک قرن استیلای فرهنگ روسی و ماتریالیستی، شکافی میان فرهنگ و خط و زبان دو کشور پدید آورده است. در این دوران، فرهنگ ترکمنی آسیب فراوانی دیده است و زبان و خط و فکر و ارزش‌های آن دچار دگرگونی‌های بسیاری شده است. هرچند دولتمردان ترکمنستان پس از استقلال تلاش فراوانی برای احیای فرهنگ و ارزش‌های ترکمنی کرده‌اند و موفقیت‌های بسیاری به دست آورده‌اند. امید است با شتابی که در این زمینه وجود دارد تا دو دهه آینده این مشکل برطرف شود و دانشگاه‌ها و مراکز علمی ترکمنستان با فعالیت ثمربخش بتوانند از فرهنگ و خط و زبان وارداتی بی‌نیاز شوند.
با توجه به آنچه بیان شد؛ ضرورت تألیف فرهنگ‌نامه‌هایی در عرصه‌های مختلف احساس می‌شد که در این مرحله تألیف کتاب «فرهنگ لغات و اصطلاحات روزمره ترکمنی ـ فارسی» در دستور کار قرار گرفت. برای تدوین این اثر در ابتدا کارهای انجام‌شده در این زمینه بررسی شد، نتیجه اینکه، هر کدام با محدودیت‌هایی روبه‌رو بودند؛ مثلاً کتاب «مکالمه فارسی ـ ترکمنی ـ روسی» که آ. کمک‌اوا و ج. کمک‌اف در سال 1377 تألیف کرده‌اند؛ هرچند در آن زمان و در حدِّ خود خوب بوده و ما در تألیف این اثر هم از آن کمک فراوانی گرفته‌ایم ولی با کاستی‌هایی به شرح ذیل مواجه است:
1. با توجه به تغییر خطِ سریلیک به لاتین
می‌توان گفت تمام آثار گذشته برای نسل جدید کارایی لازم را ندارند و این
کتاب هم، چنین است و قابل‌استفاده نیست.
2. با توجه به تصمیم و تلاش دولتمردان برای کاستن از واژه‌های روسی و
همچنین پدید آمدن ادبیات نوین و جایگزین کردن لغات و اصطلاحات جدید ترکمنی،
کتابی که دو دهه از تألیف آن می‌گذشت، دیگر کارایی نداشت.
3. در بخش ترکمنی که با حروف فارسی نوشته شده است؛ لهجه ویژه ترکمن‌های ایران حس می‌شود که با لهجه رسمی ترکمنستان تفاوت دارد.
4. غلط‌های نگارشی و تایپی فراوانی داشت که می‌بایست اصلاح می‌شد.
5. گستردگی واژگان در حوزه مسائل پزشکی، ورزشی بسیار کم بود و دیگر واژگان تخصصی با کمبود جدی مواجه بود که می‌بایست در تألیف جدید تکمیل می‌شد.
نمونه دیگر، کتاب «فرهنگ قاضی» بود که در سال 1382 چاپ شده بود. همچنین «خودآموز ترکمنی» آن، نوشته حاج مراد دوردی قاضی، علاوه بر اینکه با خطِ فارسی است، به لهجه ترکمنی ترکمنستان نیست و لهجه خاص ترکمن‌های ایران را دارد.
وبگاه‌هایی نیز وجود دارند که دارای فرهنگ لغت‌اند که در این راستا این وبگاه‌ها ارزیابی شد، از جمله:
http://www.sozluk.ir و http://jayhon.com/dictionary. این وبگاه‌ها و تارنماها نیز کارآمد نبودند، چون اولاً، لغت‌ها به زبان رسمی عشق‌آباد نیست و با لهجه‌های غیررسمی است؛ ثانیاً، اشتباهات فراوان نگارشی و تایپی فراوانی داشت؛ ثالثاً: دایره لغات آن بسیار محدود است و فراگیر نیست.
در یک کلام می‌توان گفت؛ این وبگاه‌ها و کتاب‌ها متناسب با نیاز روز و فرهنگ و زبان مردم ترکمنستان جدید تهیه نشده‌اند و لازم است گامی به پیش نهاده شود که با لطف خداوند و تلاش مستمر، پس از جمع‌بندی همه تجربیات گذشته، کار جمع‌آوری، نهایی‌سازی، تألیف، ترجمه و ویرایش ترکمنی و فارسی کتاب فرهنگ لغات و اصطلاحات روزمره، آغاز شد و با مساعدت همکاران رایزنی به‌ویژه سرکار خانم اغول‌گوزل چاری‌یوا و آقایان دورتقلی بای صحت‌اف، دکتر خانگلدی اونق و علی شعبانی، اکنون وارد مرحله نشر شده است.
در این اثر علاوه بر استفاده از تجربیات و یادداشت‌های فراوان گذشته، از منابع ذیل هم بهره فراوانی برده شده است:
– خودآموز ترکمنی، حاج مراد دوردی قاضی، گوتمبرک، مشهد، 1372
– فرهنگ بزرگ روسی به ترکمنی، 2 جلدی، آکادمی علوم ترکمنستان، 1986
– فرهنگ قاضی، نوشته مراد دوردی قاضی، گنبد کاووس، 1382
– فرهنگ ترکمنی به روسی، انستیتوی زبان و ادبیات مختوم قلی، آکادمی علوم ترکمنستان، مسکو، 1968
– فرهنگ روسی به فارسی، اوفچیکووا، فروغیان و بدیع، نشر جاودان خرد، تهران، چاپ ششم 1383
– فرهنگ فارسی به روسی، تصحیح و اهتمام روبینچیک، 2 جلدی، آکادمی علوم اتحاد شوروی، چاپ چهارم 1387
– فرهنگ موضوعی زبان فارسی، ر. علی بیگی، مسکو، 2012
– فرهنگ واژگان فارسی ـ روسی، مرکز آموزش زبان و معارف اسلامی، 1390
– مکالمه فارسی ـ ترکمنی ـ روسی، آ.کمک‌اوا و ج.کمک‌اف، تهران 1377
امید است، این خدمت کوچک فرهنگی بتواند در تقویت و گسترش فرهنگ و افزایش علاقه بین دو کشور و ملت ایران و ترکمنستان، نقشی ارزشمند ایفا کند و آیندگان با استفاده از این تجربه، کارهای بهتر و دقیق‌تری عرضه کنند.
شایان ذکر است؛ کاربرد اصلی این کتاب، بیشتر برای عموم ترکمن‌های ترکمنستان و دانشجویان زبان فارسی ترکمن و دانشجویان زبان ترکمنی در ایران و افغانستان است و در مرحله بعد با اندک تغییرات امکان تبدیل آن به لغات و اصطلاحات روزمره فارسی ـ ترکمنی وجود دارد.»
انتهای پیام/ش