مصاحبه دکتر خانگلدی اونق با روانشناس خبره جیران طیب در تلویزیون تورنتو ترکمن صحرا تی وی

مصاحبه با جیران طیّب کارشناس روان شناسی
توٚرکمن روحی-روان ایش اؤویری جیران طیّب بیلن تلویزیون گپلشیگی

سلام! … تورنتو ترکمنصحرا تله یایلئمئنا خوش گلدینگیز!

حورماتلی توماشاچی لار! آذاستار-تورنتو ترکمنصحرا تی وی پروگرامئندا «ترکمنصحرادا اچری–ماشغالا قئنچئلئق لاری!» شو گزک گپلشیگیمیز روحی بیلیمی سایکولوژی حاقدا بولوپ گچر. بیشلینگیز یالی جمعیّتچیلیک روحی-روان بیلیمینه آیری دیلده آیتساق؛ سایکولوژی بیلیملری دییلیأر. بو علئم دنیاده خاص اهمیّتلی بیلیملرینگ بیری بولوپ دوریار. جمعیّتچیلیک روحی اؤورنیش علمی نئنگ دوٚشوٚندیریشی شیله: «جمعیتچیلیک روحی اؤورنیش بیلیمی بلی بیر علمی یول بیلن اویلانما یا-دا پیکیرلنمه چأره سی، جمعیتچیلیکده آداملارئنگ اویلانماغی، دویماغی هم قئلئق – حأصیّت لرینینگ یوٚزه چئقماغی بیلن دوٚشیندیریپ بولیار. شیله هم کؤپچیلیگینگ اخلاق – حأصیّتلری، دویغی – پیکیرلری، بللی بیر زامان یا مکانی گؤزاؤنگوٚنه توتمازدان اویلانماق هم جمعیّیتینگ روحی–روانئنی اؤورنمئکدن عبارات بولیار. جمغئیتچیلیک روحی– روانئنی اؤورنمک بیلن بیر خاطاردا کؤپچیلیک آخلاق– حأصیئت لری نینگ بیلیمینی هم اؤورنمک آلاداسی آلئنئپ بارئلیار. شولارئنگ بیر شاخاسی بولسا انسانشناسلئق هم کؤپچیلیک و جمغئیتچیلیک علئملارئنی اؤز ایچینه آلیار. البّته بولاری بیری–بیریندن آیراتینلاشدئریان ینه بیر آقئم، اونونگ متد-تأرلری بولوپ، اولاری آیراتئن بیلیم اوغوری حؤکمونده تاپاووتلانیار.
جیران طیّب آصلی ایران توٚرکمنلریندن بولوپ، اول 1372/ش. یئلدا کنبدکاووس شأهرینده دونیأ اینیأر. اورتا مکدپلرینی اؤز دوغدئق مکانئندا گچیریپ، یوقاری بیلیمینی بولسا آزادشأهر اونیورسیته سینده تماملایار. اول اوقووئنی تاملاندان سونگ دورموش غوروپ ماسترلئق بیلیمینی گچیرمک اوچین تورکیّه شأهرینه گؤچیپ گلیأر. حأضیر اؤز اوقوو هونأری بیلن بیر خاطاردا کؤپچیلیک اولغاملاری بولان اینستاگرام، تلگرام و واتساپ یالی خبر سریشته لرینده آکتیو ایشلری آلئپ بارئپ اؤز ترکمن دورموشئنا ساغدین یاشایئش، باغتلی دورموش تأرلرینی اؤوردیأر. اونئنگ بو آکتیوال ایشلری تورکمن جمغئیتچیلیگینینگ روانشناسلئق و اچری–ماشغالا قئنچئلئقلاری، اساسان هم ترکمن زنان لاری حاقد اؤیت دیر نصیحات و سازلاشئقلی دورموشی آلئپ بارماغی ماصلاحات بریأر. اونونگ دگرلی ماصلاحاتلاری زنان کؤپچیلیکلرینینگ آراسئندا آخلاق آراسسالئغی ساقلاماق، آغزی بیر یاشاماق، تأزه چاتئنجا أر-عایالارئنگ آراسئندا سازلاشئقلی یاشایئش غورماق حاقدا بولوپ گچیأر…..

#روح_روان_ایش_اؤویری #کارشناس_روانشناسی #جیران_طیب

#TT_TV – Toronto Türkmensähra

آداب و رسوم برگزاری جشن های عروسی در ترکمنصحرا

نوامبر 6, 2019 — MAKSAT

مراسم «گلین آلما»

تورکمنصحرا – ششمین شماره نشریّه فرهنگی، اجتماعی تشکّل «همدلان صحرا» منتشر گردید!

د.خ.اونق: آداب و رسومی که در مراسم جشن های عروسی در بین ترکمن های اترک – گرگان برپا می گردد، منشأ خود را از دوران قدیم برگرفته است. در آن دوران سنّ ازدواج از سنین خیلی پایین شروع می شده است. علّت آن تصاحب سهم بیشتر در تقسیمات آب و زمین، برای عائله ای که تشکیل خانواده می دهند، بوده است. خوانین و متموّلین ترکمن جهت دستیابی به سهم بیشتر از آب و زمین، پسران خود را در سنین خیلی پایین به ازدواج وادار می نموده اند. این وضعیّت سبب تثبیت و متداول شدن جداول نرخ شیربها و حقّ مهریّه شده، باعث عدم توانائی ازدواج پسران خانواده های کم بضاعت، و در برخی از حالات نیز آنان نتوانستند ازدواج کنند و باعث مجرّد (ساللاخ) ماندنشان می شده است. در میان ترکمن ها تا نیمه ی دوّم قرون 20 – 19/م. در رابطه با آب و زمین شکلی از «اداره ی حسابداری و ممیّزی /ساناشئق/» در شرکت های مرسوم تعاونی روستائی بوجود آمده است. در راستای این مسئله، در این اجتماعت تعاونی روستائی ترکمنان، تقسیمات آب و زمین صورت می گرفته است. در مناطقی که این ادارات ممیّزی «ساناشئق» بوده، از جمله حقوقی که برای اهالی خانواده که به تازگی ازدواج میکردند، حقّ آب و زمین داده شده است.

شماره 6 نشریّه همدلان صحرا

دو اثر قیاتخان و بازماندگان هم مختومقلی و ایّام وی

کشف جدید نسخه سوّم حماسه قوقوت آتا

قورقوت آتا

یانگی تاپئلان غورقوت آتانئنگ اوٚچینجی نسخه سی (کیتابی دأدأ غورقوت)

آغاز سخن:

تورنتو – دکتر خانگلدی اونق: – اخیراً خبر مسرّت بخشی در فضای رسانه های دنیا منتشر گردید که حکایت از حماسه ای بزرگ از تاریخ کهن ملّت ما دارد، آن کتاب مشهور تاریخی – حماسی «غورقوت آتا /کیتابی دأدأ غورقوت/» می باشد. قبل از این که وارد اصل ماجرا بشویم، از یک کنفزانس بین المللی معروفی که در سال 1999/ در پایتخت نسل برحقّ وی عشق آباد ترکمنستان مستقل برگزار شده بود، که در آن تمام ترک شناسان طراز اوّل دنیا از جمله محمد سارای، فاروق سومر، محققین برجسته ترکمن، ترک های آذربایجان و سایر اقمار ترک زبان دنیا و دانش پژوهان روسیّه در آن شرکت داشتند که سخنرانی ها و تز های ارائه شده آن طی کتابی با عنوان غورقوت آتا که اهم آن ها از بین 1500 مقاله از تزیس ها و داکالات های متن سخنرانی ها در عشق آباد منتشر شده است، تمام مقالات شرکت کنندگان از جمله متن سخنرانی اینجانب نیز که در آن ایّام که یکی از جمع هیئت گردانندگان کنفرانس از پژوهشکده تاریخ بودم نیز در موضوع «نسخه های یافته شده غورقوت آتا در کشورهای خارج /غورقوت آتا اپوسی نئنگ داشاری یورت لارداقی واریانتی/» اشاره شده است که متن آن را قبل از اینکه وارد نسخه کشف شده ان در ترکمنصحرا از جانب محققین نسخه «ترکمنصحرا استاد ولی محمد خوجه» انجام گرفته است، در این جا گذرا اشاره می کنیم:
نسخه اصلی این مقاله بزبان ترکمنی با الفبای کریل روسی که در آن ایّام در جمهوری ترکمنستان هنوز الفبای کریلیکی مرسوم بود، به کنفرانس ارائه گردید. سپس آن را در زبان های تورکی تورکیّه، ترکمنی لاتین، انگلیسی، روسی و فارسی برگردانده شده است. این مقاله در مؤسسات تحقیقاتی دنیا منتشر گردید که در مقاله مبسوط دیگری آورده شده است.

متن سخنرانی ارائه شده از طرف اینجانب در کنفرانس بین المللی غورقوت آتا:

این مقاله در موضوع:
«نسخه های یافته شده غورقوت آتا در کشورهای خارج»

در کنفرانس «غورقوت اتا» از جانب نویسنده این سطور به سال 1999/م.، – عشق آباد قرائت گردیده است!

بر اساس روایات یکی از مورّخین قرن پانزدهم که می گوید: «- در دوره ای نزدیک به ایّام حضرت محمّد، در بین طوایف اوغوز شخصیّتی با عنوان «دأده غورقوت» ظهور کرده است. وی در زبان طوایف اوغوز کتابی نوشته که آن کتاب به نام «دأده غورقوت» مشهور گشته است.»^[1] 

جنگ مرو (سال های 1860-1861/م.م.)

 

 

 

 

 

 

Rate This

Mary Söweşi (1860-1861)

خوجه نفس سارسماز – د.خ.اونق: – تاریخ ترکمن پر است از جنگ و مبارزات آزدیخوانه این ملّت بر علیه حکام زور و قداره بندان تاریخ، این سرزمین گلگون از غنای طبیعت که بر شانس و اقبال حوادث، در نصیب این ملّت افتاده است، رهائی دهند. ترکمن ها تا قرن ها در اکناف صحرا جائی که رودها و نهرهای بزرگ آن سرزمین ها را شرب می کرده است تصرّف و آن جا عمدتاً در اطراف رودهای بزرگ جیحون از شرق و غرب از جانب اوزبوی به بحر خزر می ریخته است، و از جانب جنوب در اطراف رودهای اترک و گرگان مسکن گزیده بودند که در دوره چنگیز خان با مسدود کردن رود بزرگ جیحون، در نواحی خوارزم، این اقوام مجبور به کوچ به جوانب جنوب تا کناره های رود گرگان می شوند. در دوره هجوم نادرشاه دوباره سرزمین های خود را از جانب کناره های شرقی رود جیحون به سمت اوزبوی و صحراهای قاراقوم عقب می نشینند و تا اطراف بالکان، اترک – گرگان را پر می کنند و شهرهای اطراف آموی دریا خالی از سکنه می گردد. این بخش از تاریخ رنجبار ملت ما مصادف است در دوره خوانین و حکّام فئودال اطراف این سرزمین. روزی نبود که با حملات غافلگیرانه خود بر روی مردم بی آزار ما باعث ویرانی خانه و کاشانه های آن ها نشده باشند! در میان این آتش جنگهای بی پایان گاهی شکست و در بیشتر موارد نیز پیروز از میدان بر می گشتند. یکی از آن جنگهای خصم «جنگ ماری /مرو/» بوده است که در دوره ناصرالّدین شاه قاجار فئودال در سال های 1860-1861/م.م. اتّفاق افتاده است. در این جنگ خانمانسوز، ترکمن ها پیروزمندانه در میدان باقی می مانند و قشون ایران را همچون سگ هار از میدان بدر نمودند. در زیر با مراجعه به تاریخ ترکمنستان مستقل به کم و کیف این جنگ می پردازیم.

برای یورش قاجارهای ایران به سوی مرو را اهالی آن «جنگ با قاجارها» نام نهادند. تاریخ وقوع این جنگ را شاعر سخن سرای جنگ ترکمن «عبدالستار قاضی» در مجموعه دیوان اشعار خود در «جنگ نامه» با تحسب سال هجری قمری مصادف با سال 1860-1861 میلادی یاد کرده است. یکی دیگر از منابعی که در مورد تاریخ وقوع این جنگ ثبت شده است، مربوط به اثر «بلوکویل، با عنوان «اسارت در دست ترکمن ها» می باشد. در دوّمین بخش از این کتاب که با عنوان «جنگ» یاداشت شده است. در این یادداشت ها در مورد یورش سربازان ایران به مرو، روز به روز، ماه به ماه، اطلاعات دقیقی ارائه شده است. ولیکن، تعداد سربازان قشون ایران در این جنگ، به نوشته ع. قاضی 70 هزار، بلوکویل و وقایع نگار خیوه محمدیوسف بیانی در کتاب «رُداسلاونایا دئرِو خوارزمشاه اف /شجره سلسله پادشاهان خوارزم/»، تخمیناً 20-32 هزار، سواره و پیاده نظام همچنین 23-32 سرباز توپخانه یادداشت کرده اند.