دو قرن حیات در پنج نظام

دو قرن حیات در پنج نظام

این نوشته هم بصورت رمان علمی و هم دوره حیات، تجارب و دیده ها - حوادث، رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، هنری و سیاسی است که نصف آن در طول زندگی در مهاجرت سپری شد.
دو قرن حیات در پنج نظام

دو قرن حیات در پنج نظام

این نوشته هم بصورت رمان علمی و هم دوره حیات، تجارب و دیده ها - حوادث، رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، هنری و سیاسی است که نصف آن در طول زندگی در مهاجرت سپری شد.

بررسی شاخص های نظام آموزشی در ایران و ترکمنستان – قسمت اوّل


ایراندا اوقو دوزگونلری

ایراندا اوقو دوزگونلری

تورنتو – د. خ. اونق – در راستای بررسی شاخص های نظام آموزشی در ایران در پژوهش های علمی خود در پایاننامه با اشاره مختصری، به این مسائل پرداخته بودم. حال با اشاره ای کوتاه به نظام آموزشی در ترکمنصحرای ایران، به بررسی دو نظام آموزشی در ایران و اتحاد جماهیر شوروی سابق ایضاً جمهوری ترکمنستان می پردازیم. ابتدا نظر کوتاهی به شکل گیری نظام آموزشی معاصر در ایران می پردازیم.

شکل گیری نظام آموزشی نوین در ایران:
نظام نظام آموزشی در ترکمنصحرا بعداز استیلا و استحکام رژیم دوره پهلوی با راه اندازی سیستم جدید آموزشی مغایر با نظام آموزشی ترکمنی – حوزوی (حجروی) قبلی، تجدیدنظر و با ایجاد مراکز تحصیلی جدید با جذب دانش آموزان شروع به کار می کند. در ابتدا در ترکمنصحرا تا سال 1954/م. دو مرکز آموزشی ایجاد شده بود.
الف). مرکز هماهنگی و اجرائی برنامه های نظام آموزشی به تابعیّت شهر استرآباد قدیمی (گرگان کنونی) یا (اداره کلّ آموزش و پرورش دشت گرگان «گوٚرگن صأحراسئنئنگ مرکزی علئم و بیلیم اداراسی»)،
ب). اداره آموزش و پرورش شهر گنبدکاووس که در تابعیت همان مرکز فوق قرار داشت. از سال 1954 هر کدام از آن ها به اداره مستقل از همدیگر تبدیل می گردد.
بر اساس اطلاعاتی که نویسنده وابسته بدولت آن زمان اسدالله معنی داده است؛ تا سال 1925/م، (تا سال سرکوب ترکمنصحرا از جانب رضاشاه) در ترکمنصحرا، به غیر از مدارس قدیمی هیچگونه نظام آموزشی مطابق با استانداردهای امروزی وجود نداشت. لذا، بعداز خلع سلاح تورکمن ها ترکمنصحرا توسط قشون جنگی رضاخان، به تعداد سه دستگاه مکتب، به شکل استاندارد امروزی (دبستان) در شهرها و روستاهایی همچون کنبد کاووس، کومیش دپه، خوجه نفس و اومچالی (سیمین شهر کنونی) راه اندازی شده است.  در سال 1926/م.، در شهرستان گنبدکاووس مدرسه ای با عنوان «قابوس بن وشمگیر» احداث و راه اندازی می شود. در همان سال باز هم مدرسه ای با نظام شبانه روزی (اینترنات / Школа-интернат/) با عنوان «دارالّتربیّه» راه اندازی می گردد. در این مکان تعداد 100 تا از کودکان تورکمن آغاز به تحصیل می کنند.
آن ها از سال 1932 به این سوی پایه های های بعداز کلاس ششم را؛ یعنی آغاز تحصیلات عالی (یوقاری بیلیم) را، به مرکزی که با عنوان هنر و صنعت (هنرستان) در شهر بندرشاه سابق (بندر تورکمن کنونی) راه اندازی شده بود، جهت ادامه تحصیل می رفته اند. این مرکز آموزشی که نام هنرستان صنعتی به خود احراز کرده بود به شهرستان گرگان انتقال می یابد.
اوّلین پیشکسوتان و روشنفکران عمده تورکمن را که در آن دوره از این مؤسسات فارغ التحصیل شده اند، از جمله؛ آمانجان آبائی، صفر خطیبی، ساری دأده گؤکلانی، صفر انصاری، نورمحمد آشورپور مرداف، بای محمد مدرسی، کریم مظفّری، رحمان رجب اف، مولامی و دکتر فرزانه … را می توان نام برد. بعدها این افراد برعلیه نظام ستم شاهی ایران مبارزات بی آمان خودرا آغاز کرده اند و از جمله اوّلین اپوزیسیون های تورکمن در ترکمنصحرا بوده اند که به اعضاء احزاب و سازمان های اپوزیسیون ایران در می آیند.
بعداز سرکوب حکومت خودگردان ایالتی عثمان آخون در سال های 1924 – 26/ش.، کسی که از آن به عنوان اوّلین معلم تورکمن ها نام برده می شود، آمانگلدی آخون حنفی از خوجه نفس است که به مدّت ده سال در مدارس عالی بوخارا تحصیل و فارغ الّتحصیل شده بود. بعداز آن وی به عنوان اوّلین معلم روشنفکران ترکمنصحرا شناخته می شود.
بعداز سرکوب و غصب ترکمن های جنوب تورکمنستان «ترکمنصحرا» از جانب نیروهای نظامی رضاخان، آمانگلدی آخوند حنفی در مدرسه ای که در بخش خوجه نفس، به نام «مدرسه زاهدی (خوجه نفس اطرابی نئنگ میر جوٚرجأنی آدئنداقی مکدبی)» راه اندازی شده بود، به عنوان معلم شروع به کار کرده است. عنوان این مدرسه بعدها به نام «دبستان میرجرجانی خوجه نفس» تغییر نام داده است.

دومّین معلّم تورکمن فرزند مرحوم میرغلی صوفی بنام نیاز قلیچ آخوند حنفی است. وی در سال 1917 در قریّه امچالی به دنیا آمده است. او تحصیلات عالی خود را در مدرسه های بخارا باتمام رسانیده و بعداز اخذ رتبه آخوندی (اجتهاد) به قریّه خود اومچالی بر می گردد. وی نیز در همانجا یعنی، در مدارس تازه تأسیس در ترکمنصحرا به تعلیم و تربیّت مشغول می شود.

سوّمین معلّم نیز پدر دکتر یوسف آزمون تورکشناس نامی تورکمن به نام مشهدی /مشدی/ ملّا آزمون است. وی نیز در شهرستان گنبدکاووس مشغول به کار تعلیم و تربیّت می شود. همچنی در قصبه کومیش دپه نیز به عنوان اوّلین معلم که به کار تعلیم و تربیّت مشغول شده است از آنا ملّا /آخون/ شیروانی نام برده می شود.
بطور خلاصه تمام روشنفکران و پیشکسوتان تورکمن های ایران، در آن دوره از تاریخ، همه از جانب این چهار تن از معلّمین تورکمن تعلیم و تربیت یافته اند.
شو یرده بیر مسئلأنی یاتلاپ گچمک ضرور: اول دؤورده مدرسه ایکی توپارا بؤلوٚنیپ دیر. بیرینجی توپار حؤکوٚمت توپارئندان سالنان یؤریته جای لار بیله اوٚپجوٚن ادیلیپ دیر.
در اینجا نکته ای که باید اشاره نمود، در آن دوره مدارس تعلیم و تربیّت به دو شکل و روش اداره می شده است:
الف). گروه اوّل، مربوط به مراکز ویژه ای که از جانب دولت مرکزیت یافته بدین منظور احداث می گردیده بود، تأمین می شده است.
ب). گروه دوّم، طبق رسوم سابق در حجره های دینی حوزوی تعلیم و تربیّت یافته، که در آنجا تنها به تعلیم دینی پرداخته می شده است. بعدها از جانب حکومت محمدرضا پهلوی، طلاب های دینی حوزه های علمیّه تورکمن بلااستثناء به خدمت نظامی برده می شود و این حوزه ها از اهمیّت تاریخی خود نزیل می کند.
پس از تحولاتی که با نام انقلاب سفید در ایران آغاز شده بود، محمدرضا پهلوی در سال های 1347-1350/ش.، طی تحولاتی که در نظام های آموزشی دنیا بوجود آمده بود، با بررسی در سیستم های آموزشی فرانسه و آمریکا، تصمیم در تغییر نظام آموزش و پرورش ایران را گرفت. در پی آن روند مطابقت با استانداردهای جهانی در دستور اجرائی قرار گرفت و اوّلین گروه دانش آموزان این مدارس در سال 1350/ش.، بعداز قبولی از کلاس پنجم برای نخستین بار اقدام به شرکت در امتحانات نهائی گردید که سابقاً از کلاس ششم بانجام می رسید. چنانچه مقطع بندی دوره های آموزشی سابقا شش کلاس و دو دوره سه ساله متوسطه و دبیرستان که مجوعا 12 سال می شد، حاکم بود. ولیکن بی انکه تغییر چندانی در کمیّت امر بوجود آمده باشد، مقاطع آموزشی بعداز کودکستان، 5 ساله ابتدائی، سه ساله راهنمائی و چهار ساله دبیرستان که دوسال اوّل آن عمومی و 2 سال آخر آن در رشته های شاخص تعیین رشته می شد، اجرائی گردید. در واقع 2 سال آخر دبیرستان به شاخص های علوم تجربی، فرهنگ و ادب، اقتصاد اجتماعی و جامع تقسیم می شد که در نظام آموزشی ترکمنستان چنین چیزی وجود ندارد.
علاوه بر مقطع بندی های زیر مجموعه ائی، دوره های تحصیلی در سیستم های آموزشی عمدتاً به 2 دوره کلی؛ تحصیلات متوسطه و تحصیلات عالی تقسیم می شود. تحصیلات متوسطه تا دوازده سال بوده که نائل به اخذ سندی با عنوان «دیپلم» می شود که در آن صورت مشروط به شرکت در کنکور سراسری، به علاوه امتحانات ورودی سایر آموزشگاه های عالی که از کنکور مستقلانه گزینش می شد، می گردید. حتی می توانست جذب بازار کار شود. در صورت قبولی به یکی از مقاطع فوق دیپلم یا لیسانس به عنوان تحصیلات عالی محسوب می شود، پذیرفته می شوند. … ادامه دارد!

نظرات 0 + ارسال نظر
امکان ثبت نظر جدید برای این مطلب وجود ندارد.